تشریفات ورود و صدور کالا

انجام تشریفات ترخیص کالاهای وارداتی و همچنین صدور کالا از کشور براساس قانون امور گمرکی و آئین نامه اجرائی آن منوط به تنظیم اظهار نامه گمرکی و تسلیم آن به گمرک می‌باشد. اظهار کننده موظف است اسناد لازم را از قبیل سیاهه خرید، گواهی مبدأ، اسناد بانکی و سایر مجوزهای مورد نیاز که مقررات و قوانین مربوطه تعیین نموده است به اظهارنامه منضم نماید.

براساس قانون مقررات صادرات و واردات کالاهای صادراتی و وارداتی به سه گروه زیر تقسیم گردیده است:

•  کالای مجاز : کالایی است که صدور یا ورود آن با رعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد.
• کالای مشروط : کالایی است که صدور یا ورود آن با کسب مجوزهای مربوطه امکان‌پذیر می‌شود.
• کالای ممنوع : کالایی است که صدور یا ورود آن به موجب شرع مقدس اسلام و یا به موجب قانون ممنوع می‌باشد.

کالایی که برای ورود یا صدور آن اظهارنامه گمرکی تسلیم گمرک گردیده است، به لحاظ انطباق با مندرجات اظهارنامه و اسناد و مدارک و قوانین مربوطه مورد بررسی قرار می‌گیرد. و چنانچه مغایرتی وجود نداشته باشد نسبت به صدور پروانه گمرکی و ترخیص آن اقدام می‌گردد.

تشریفات گمرکی صدور برخی کالاهای خاص منحصراً در گمرکات ذیل انجام می گیرد:

•  فرش در گمرکات غرب تهران، مهرآباد، کرمان، شیراز، کرمانشاه و مشهد
• پسته در گمرکات کرمان، غرب تهران و مهرآباد
• زعفران در گمرکات مشهد و مهرآباد
• پوست و روده و سالامبور در گمرک جنوب تهران

نظام گمرکی مدرن

چند سالی است که اداره گمرک نیز به شیوه مدرن و دیجیتالی اداره می شود. در این رابطه اداره گمرك جمهوري اسلامي ايران با تدوين برنامه‌اي جامع به منظور اصلاح نظام سنتي خود، با همكاری برنامه عمران سازمان ملل متحد 1، تشريفات گمركي مربوط به ترخيص كالا را تا حد ممكن، آسانتر کرده است. در عین حال تلاش کرده تا كنفرانس توسعه و تجارت سازمان ملل متحد 2 را تصویب و به سیستم های کامپیوتری توجه کند.
به همین دلیل استفاده از نظام گمركي اطلاعات رايانه‌اي در دستور كار گمرك ايران نیز قرار گرفته است که با اجرای این سیستم در بخش صادرات از تاريخ (17/10/76) و متعاقب آن یک سال بعد در بخش واردات از تاريخ (12/6/77)، بسياري از مراحل تشريفات ترخيص كالا،  و بیشتر در مواردی که به نظر کارشناسی و تصمیم گیری نیاز نباشد، امور ترخیص کالا با سهولت بیشتری انجام می شود. قابليتها و امتيازات مختلف و متعددی که این سیستم دارد، موجب شده تا از روش سنتي پيشين كاملاً متمايز و ممتاز باشد. در حال حاضر تمامی اداره گمرکات کشور از سیستم دیجیتالی استفاده می کنند.

مزايای سيستم رایانه ای در اداره گمرک

1. صدور پروانه ترخيص کالاها با استفاده از سیستم رایانه ای.
2. اختصاص شماره ثبت به وسيله رايانه و در نتیجه کنار گذاشتن ژورنال.
3. اختصاص شماره ثبت با استفاده از رايانه و در نتیجه کنار گذاشتن کوتاژ.
4. کوتاه شدن مدت زمان ارائه انواع گزارشات آماري، اقتصادي، تجاري و گمركي.
5. استفاده از يك فرم استاندارد و در نتیجه کنار گذاشتن نسخه‌هاي اضافي اظهارنامه.
6. كنترل مجوزهاي مورد نیاز به منظور ترخيص کالا با استفاده از ارائه كدهاي مربوطه توسط سيستم.
7. محاسبه وصولي‌هاي گمرك با استفاده از سیستم کامپیوتری و در نتیجه افزایش دقت و سرعت کار
8. استفاده از فرم بين المللي سند واحد اداري (S.A.D) به عنوان اظهار‌نامه؛ به این معنا که كدگذاري اطلاعات و جداول كنترلي مرجع شامل اطلاعاتی از قبیل نام افراد، كالاها، كشورها و … هستند که ورود اين اطلاعات و گزارش‌گيري از آنها با سرعت بیشتری انجام می شود.

قابليت ها سيستم رایانه ای در اداره گمرک

1. قابلیت بررسی حسابهاي اعتباري و پيش‌پرداخت در برنامه حسابداري.
2. قابلیت كنترل ترانزيت كالا در مبدأ و مقصد با استفاده از سیستم کامپیوتری.
3. قابلیت اظهار كالا از راه دور از طریق پست الكترونيكي و تجهيزات مخابراتي.
4. قابلیت كنترل ارزش كالا با استفاده از سوابق ارزش موجود در سیستم کامپیوتری
5. قابلیت تعیین ارزیاب با استفاده از این سيستم و تقسيم اظهارنامه‌ها در میان آنها.
6. قابلیت تبديل اطلاعات اظهار‌نامه به كدهاي EDI و ایجاد زمينه تبادل الكترونيكي اطلاعات.
7. قابلیت پرداخت عوارض گمركي و همچنین حقوق با استفاده از سيستم الكترونيكي بانكي.
8. قابلیت انتخاب مسير ترخيص كالا براساس اطلاعات موجود در سيستم (كانالهاي سبز،‌ زرد، آبي و قرمز)
9. قابلیت کار با برنامه رايانه‌اي فهرست كل بار (مانيفست) به منظور كنترل ميزان كالاهاي وارد شده و تسويه آنها از دفاتر انبار.
10. قابلیت برقراری ارتباط سيستمي میان اداره گمرک و دفاتر حق‌العملكاران، ‌بانكها، شركتهاي بيمه و مؤسسات حمل و نقل و ایجاد شرایط و زمينه مركز تجاري 1 و دستيابي به تجارت بدون كاغذ 2.

دستورالعمل اجرایی گردش اظهارنامه وارداتی در پروژه سیستم رایانه ای جهت مراجعین

مرحله اول :ورود اطلا عات
صاحب کالا یا نماینده قانونی وی به بخش (ورود اطلاعات ) مراجعه وبا در یافت فرم اولیه اظهار نامه مبادرت به ارائه اطلاعات در خواستی در متن و ظهر اظهار نامه‌ می نماید ، همکاران گمرکی مستقر در این قسمت آماده کمک به مراجعین جهت رفع اشکالات و پاسخگویی به سئوالات مطروحه می باشند، پس از تکمیل اظهار نامه اولیه و تحویل آن به قسمت ورود اطلاعات اظهارنامه وارد سیستم  می شود‏.
قابل ذکر است که اظهار کننده می بایست ارزش کالا و وجوهی را که خود محاسبه نموده به تفکیک در ظهر اظهار نامه مربوط به وارد کننده با توجه به کد های مندرج در جزوه (سند واحد اداری (s.a.d)) درج نماید که طبعأ این ارقام باید با ارقام محاسبه شده بوسیله کامپیوتر یکسان باشد . پس از ورود اطلاعات وهمچنین ورود هزینه های متعلقه به کالا، کاربراظهار نامه موجود در سیستم را از طریق رایانه خود ورایانه مرکزی کنترل و پس از اخذ تائیدیه ، نسبت به ذخیره نمودن اظهارنامه در رایانه کاربر و رایانه مرکزی اقدام می نماید (شماره ذخیره محلی توسط کاربر در قسمت بالای اظهار نامه یادداشت می شود )رایانه مرکزی ضمن ذخیره نمودن اظهارنامه (شماره ذخیره در سرور ) را در خانه شماره ۷درج می کند
در مراحل مختلف انجام تشریفات گمرگی، اظهار نامه توسط این شماره عطف و کد اظهار کننده فراخوانی وعملیات لازم بر روی آن انجام می گیرد. پس از پایان مراحل مذکور،اظهار نامه چاپ و به ضمیمه اظهار نامه دستی به صاحب کالا یا نماینده قانونی وی تحویل داده می شود تا پس از مقابله وکنترل امضاء نماید.
چنانچه دراین مرحله مغایرتی مشاهده شود،کاربر توسط شماره ذخیره محلی، اظهار نامه را فراخوانی ونسبت به اصلاح آن اقدام وپس از کنترل محلی وکنترل با سرور، اظهار نامه قبلی را از رایانه محلی خود حذف واظهار نامه جدید اصلاح شده را جایگزین آن میکند. سیستم به این اظهار نامه جدید شماره عطف جدیدی اختصاص خواهد داد.

مرحله دوم: پذیرش اظهار نامه 
اظهار کننده اظهار نامه چاپی واظهار نامه دستی را همراه با اسناد ومجوزهای مورد نیاز (بر اساس کدهای مندرج در متن اظهار نامه) وفیش بانکی جهت رسیدگی به قسمت پذیرش اظهار نامه تسلیم می نماید.
در این قسمت تعلق اسناد به اظهار و وجود اسناد لازمه به صورت اجمالی مورد رسیدگی قرار   می گیرد.
مسئولیت صحت مندرجات اسناد و مدارک تسلیمی و کامل بودن آنها به  عهده صاحب کالا    می باشد.
پس از فراخوانی اظهار نامه از رایانه مرکزی و اقدام نمودن به عملیات ثبت(کوتاژ)، درصورت مطابقت مندرجات متن اظهارنامه با اطلاعات موجود در رایانه مرکزی،سیستم نسبت به تخصیص یک شماره تحت عنوان شماره ثبت اظهارنامه (کوتاژ) عمل خواهد نمود، در غیر اینصورت اظهارنامه جهت اصلاح یا تکمیل به اظهار کننده برگشت داده خواهد شد. در چنین حالتی اظهار کننده می بایست به واحد ورود اطلاعات مراجعه تا اصلاحات لازم در اظهار نامه وی انجام ویک چاپ جدید تهیه و به کار گرفته شود.
کالا از تاریخ پرداخت مبالغ تعیین شده در اظهار نامه، اظهار شده تلقی میشود.
صاحب کالا تا قبل از اختصاص شماره ثبت به اظهار نامه توسط سیستم، حق هرگونه تغییر یا اصلاح اظهار نامه را دارد.پس از پذیرش اظهار نامه کلیه اسناد ارا ئه شده، به استثناء فیش بانکی به اظهار نامه الصاق ولاک و مهر میشود. سپس شماره ثبت در محل مربوطه (قسمت(الف)اظهار نامه چاپی) به طور دستی درج و اظهار نامه تنظیم شده همراه با اسناد ضمیمه جهت انجام کنترلهای گمرکی به قسمت ارزیابی ارسال می گردد.

مرحله سوم : کنترلهای گمرکی
در این مرحله ارزیابی فیزیکی کا لا انجام می شود پس از ارزیابی، ارزیاب نسبت به ظهر نویسی اظهارنامه وکنترل وجوه پرداختی وسایر مقررات اقدام وپس از خاتمه این کنترلها ، متن اظهارنامه را امضاء وآن را به کارشناس سرویس ارزیابی تحویل می دهد . کارشناس مزبور در صورت صحت اظهار، اظهار نامه را امضاء و به رئیس سرویس ارزیابی تحویل می نماید رئیس سرویس ارزیابی توسط شماره عطف وکد اظهار کننده که در متن اظهار نامه نوشته شده ویا از طریق شماره ثبت اظهار نامه آن را فراخوانی وبا استفاده از رایانه به ارزیابی سیستمی آن مبادرت نموده، شماره ارزیابی تعیین شده توسط سیستم را به صورت دستی در محل مربوطه (قسمت (ب) اظهار نامه) وارد و اظهار نامه را امضاء میکند.
چنانچه عملیات ارزیابی منجر به تغییراتی در اظهار نامه شود، رئیس سرویس ارزیابی یا کارشناس مربوطه نسبت به اصلاح اظهار نامه قبلی که منجر به ایجاد اظهار نامه جدیدی خواهد شد اقدام میکند.
پس از اصلاحیه یا اظهار نامه متمم در یک نسخه چاپ و جهت امضاء و پرداخت تفاوت به صاحب کالا تحویل داده می شود. رئیس سرویس ارزیابی اظهار نامه نهایی اصلاح شده را ارزیابی سیستمی نموده و پس از درج شماره ارزیابی در محل مربوطه (قسمت(ب) اظهار نامه)، آن را امضاء کرده به واحد صندوق و صدور پروانه ارسال میکند.

مرحله چهارم:پرداخت و ترخیص
پس از ارزیابی سیستمی و امضاء اظهار نامه توسط رئیس سرویس ارزیابی، اظهار نامه و فیش بانکی به صندوق تحویل می شود. صندوقدار ابتدا اظهار نامه مربوطه را از سیستم فراخوانی و مبلغ فیش ارائه شده را با مبلغ محاسبه شده توسط سیستم در خانه ۴۷ اظهار نامه مقابله       می کند و در صورت تائید،رسید صندوق را بر اساس اطلاعات مندرج در خانه های اظهار نامه در رایانه تکمیل، کنترل و تائید،می نماید. پس از آن فیش بانکی از اسناد جدا و نسبت به چاپ پروانه گمرکی اقدام میشود.
پروانه چاپ شده بوسیله مسئول صندوق مهر و امضاء شده، شماره آن در دفتر مربوطه وارد میگردد سپس با اخذ رسید به صاحب کالا تحویل میشود.